دکتر مقصود جعفری از جمله چهره‌های نادر ادبی است که آثار چندبعدی‌اش از مرزهای زبانی، فرهنگی و ملی فراتر می‌رود. در حالی که فعالیت‌های او در ادبیات اردو و انگلیسی مورد تحسین گسترده قرار گرفته‌اند، اما حضور عمیق او در قلمرو شعر فارسی جایگاه ویژه‌ای به او می‌بخشد. اشعار فارسی دکتر جعفری صرفاً زینت زبانی نیستند، بلکه بازتابی عمیق از انسان‌گرایی، عشق جهانی و تعهدی ریشه‌دار به عدالت، برابری و صلح‌اند.
شعر فارسی، حامل پیام جهانی
مجموعه فارسی برجسته دکتر جعفری با عنوان "حلقه زنجیر" نشان از تسلط استادانه او بر قالب‌های کلاسیک شعر فارسی دارد که با حساسیت‌های مدرن درهم‌آمیخته‌اند. این کتاب که نخستین‌بار در سال ۱۹۸۹ و سپس در سال ۱۹۹۷ توسط مجلس فارسی اسلام‌آباد منتشر شد، گواهی‌ست بر دلبستگی مادام‌العمر او به زبان فارسی و میراث ادبی غنی آن. دکتر جعفری با الهام از حافظ شیرازی، امیر خسرو، بیدل دهلوی و علامه اقبال، قالب غزل را برای بیان مضامین جاودانه به کار گرفته است.
اشعار او با استعاره‌های غنی، ارجاعات تاریخی و تأملات فلسفی مزین‌اند و نه‌تنها از نظر زبانی زیبا، بلکه از نظر فکری و احساسی نیز عمیق‌اند. مضامینی چون عشق، اشتیاق عرفانی، تأملات روحی، انتقاد سیاسی و همبستگی انسانی در آثار فارسی او به‌وفور یافت می‌شوند. به این ترتیب، دکتر جعفری نقش ماندگار شعر فارسی را به‌عنوان زبان دل، اندیشه و وجدان بازآفرینی می‌کند.
"حلقه زنجیر": نگاهی نقادانه
"حلقه زنجیر" صرفاً مجموعه‌ای از اشعار نیست؛ بلکه تاریخی عاطفی، اجتماعی‌سیاسی و فرهنگی است. این اشعار در دوران پرآشوبی نوشته شده‌اند و بازتابی از اضطراب‌های سیاسی، تردیدهای وجودی و سرخوردگی‌های روحی نسلی هستند که در جست‌وجوی معنا فراتر از مادی‌گرایی و تفرقه است. مضامینی چون تبعید، سرکوب و مقاومت در این کتاب بررسی می‌شوند که با مخاطبان فارسی‌زبان در پاکستان، ایران و آسیای مرکزی ارتباطی عمیق برقرار می‌کند.
چند بیت به‌عنوان نمونه‌ای از فراوانی اشعار حلقه زنجیر:
دل خراشد نالہ و فریادِ پْر تاثیرِ ما
ای مہِ آشفتہ گیسو الحذر از تیرِ ما
ز رنجِ ما بہ زمانہ کسی خبر یابد
کہ حال و سوختنِ عاشقانہ در یابد
بْو از گْل و شرار ز آتش جدا چو نیست
ای بیوفا چرا ز محبّان جدا شْدی
تنہا بہ قفس ماندم ، یاران بہ کْجا رفتند
چون بْوئے گْلِ نسرین، با بادِ صبا رفتند
به این ابیات توجه کنید:
تنها به قفس ماندم، یاران به کجا رفتند؟
چون بوی گل نسرین، با باد صبا رفتند
این ابیات هم احساس تنهایی فردی و هم حس فقدان جمعی را القا می‌کنند و در عین وفاداری به غم کلاسیک فارسی، آن را در بستر سیاسی یا عرفانی معاصر بازتفسیر می‌کنند.
و یا این بیت:
بو از گل و شرار ز آتش جدا چو نیست
ای بیوفا چرا ز محبان جدا شدی؟
در اینجا، اشتیاق متافیزیکی در زبان جدایی عاشقانه پنهان شده است — پژواکی از سنت حافظ، اما با صدای منحصربه‌فرد جعفری.
ژرفای زبانی و پیوند فرهنگی
کاربرد زبان فارسی نزد دکتر جعفری صرفاً جنبه زیبایی‌شناختی ندارد. تسلط او و اصالت فرهنگی‌اش، زبان فارسی را از یک موضوع صرفاً آکادمیک فراتر می‌برد و آن را به شکلی زنده از مقاومت، عشق و زیبایی بدل می‌کند. نمادپردازی در اشعار فارسی او با سنت‌های عرفانی، انسان‌گرایی فلسفی و روحیه‌ی شعری تساهل و وحدت گره خورده است.
مقدمه‌ها و یادداشت‌هایی از سوی محققانی چون دکتر احمد تمیم دری و فضل‌الرحمن عظیمی بر اهمیت ادبی اثر افزوده‌اند و جایگاه آن را در میان متون ادبیات فارسی معاصر در آسیای جنوبی تثبیت کرده‌اند.
فارسی؛ پلی میان تمدن‌ها
با نگارش به زبان فارسی، دکتر جعفری نقش مهمی در احیای پلی ادبی میان پاکستان و جهان فارسی‌زبان ایفا کرده است. در زمانی که فارسی به‌عنوان زبانی ادبی در شبه‌قاره رو به افول است، آثار جعفری همچون نوعی بازپس‌گیری فرهنگی و مقاومت ادبی شناخته می‌شوند. اشعار او سبب تقویت درک متقابل فرهنگی و احیای میراث مشترک ایران، پاکستان و آسیای میانه می‌شوند.
جمع‌بندی: شاعری با روح جهانی
شعر فارسی دکتر مقصود جعفری، به‌ویژه در قالب مجموعه "حلقه زنجیر"، فراتر از مرزها، نسل‌ها و ایدئولوژی‌ها سخن می‌گوید. اشعار او نه‌تنها لذت زیبایی‌شناختی، بلکه روشنی اخلاقی و تعالی روحی به ارمغان می‌آورند. تسلط او بر زبان فارسی، جایگاهش را در میان معدود شاعران معاصر جنوب آسیا که نه‌تنها حافظ سنت بلکه گسترش‌دهنده آن‌اند، تثبیت می‌کند.
به‌عنوان اندیشمندی جهانی، شاعر انسانیت و مبلغ بردباری، آثار فارسی دکتر جعفری همچون چراغی از امید در جهانی پراکنده می‌درخشند. شعر او دعوتی است به سفری فراتر از زنجیرهای موقت، به‌سوی جهانی که در آن زبان، عشق است و شعر، رهایی.
مجموعه‌های منتخب فارسی از دکتر مقصود جعفری:
- حلقه زنجیر
- آتش غزل
- جام وفا
این مجموعه‌ها شایسته‌اند که در میان جوامع فارسی‌زبان و محافل دانشگاهی در سراسر جهان بیشتر خوانده شوند.
نظر شما